چابک سوار آماده است، لطفا موانع استاندارد باشد+تاریخچه اسب های اصیل ایران

ورزش سوار کاری سال هاست که با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم می کند و البته این روزها با تلاش بسیار،کمی بر ناملایمات فائق آمده است.

پوشش پوست و مو: پوست نازک، ظریف و نرم، در تابستان اغلب با درخشندگی خیره کننده، پوشش زمستان ضخیم، یال و دم پر پشت ولی یکنواخت و ابریشمی.

خلق و خو: هوش و ذکاوت سرشار، بسیار آرام و مطیع.

استخوان کتف در اسبچه خزر پهن تر از سایر نژادهای ایرانی بوده و بیشتر به استخوان کتف نشخوارکنندگان شبیه است.

استخوان‌های کف‌دستی و کف‌پایی اسبچه خزر نسبت به قد حیوان بلندتر و باریک‌تر است.

استخوانهای ساق بلندتر و باریکترند.

شش مهره اولی سینه‌ای دارای تیغه پشتی دراز تر نسبت به سایر نژادها می‌باشند و به خاطر همین اختلاف، جدوگاه در اسبچه خزر بسیار بالاتر از کپل قرار می‌گیرد.

سم اسبچه خزر باریک و بیضی شکل و بیشتر شبیه به سم خر است تا شبیه سم اسب.

تفاوتهایی در هموگلوبین خون خزر مشاهده شده و آن را در طبقه بندی به عنوان صنعتی منحصر به نژاد خزر قرار داده‌است.

 

اسبچه خزر در انگلستان

علاقه خاندان سلطنتی انگلیس به این نژاد منجر به تاسیس انجمن سلطنتی اسبچه خزر شد و به این ترتیب پرورش این نژاد در خارج از ایران نیز صورت گرفت. کشور انگلستان ۷۰۰نمونه اسبچه خزر دارد که حدود ۴۰سال قبل آنها را از ایران بردند و در آنجا اقدام به پرورش این موجود کردند. وی با بیان اینکه اجداد کلیه اسبهای شرقی اسبچه خزر است، به رغم این که اسبچه خزر نژاد بومی این منطقه‌است در کل استان گیلان تنها ۶۰ راس از این نژاد شناسایی شده‌است. از آنجایی که این اسب قابلیت فراوانی در سوار کاری وپرش استثنایی دارد مورد توجه محافل اقتصادی و ورزشی دنیا قرار گرفته‌است. نژاد ترکیبی این اسب نیز با نام (English-caspian horse) در انگلستان به ثبت رسیده‌است و آنها به نحوی سعی کردند مالکیت معنوی و مادی آنرا در اختیار بگیرند. اکنون این اسبچه در کشورهای نیوزلند و حتی ژاپن و فرانسه نیز وجود دارد و این کشورها توانسته‌اند انجمن بین‌المللی اسب خزر را ثبت کند.

 

اسب ترکمن

اسب ترکمن گونه‌ای از اسب با نژاد ترکمن خالص است که در منطقه ترکمن صحرا زیست کرده و پرورش می‌یابد. رنگ آنها بیشتر خاکستری رنگ است و بدنی کشیده و لاغر دارند. شکم آنها بر خلاف بسیاری از نژادهای دیگر اسبها، تخت است، به عبارت دیگر شکم آنها لاغر است. صادرات این اسب به خارج از کشور ممنوع است.

 

اسب ترکمن اسبی است دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است، از جمله: قد ۱۴۸ تا ۱۵۵ سانتیمتر، گوشهای بلند و متحرک، سینه فراخ و متناسب، کپل کم شیب با عرض خوب، مفاصل قوی، سم‌های محکم با زاویه مناسب، تحمل حرکات سنگین ورزشی. رنگ‌های تیره‌های اسب آخال تکه و یموت شامل: کهر، نیله (طوسی)، سمند، کرنگ، قره کهر، ابرش، سیاه، و سفید است.

نژادهای شناخته شده اسب ترکمن در سه گروه: یموت، اسب آخال تکه، چناران (مخلوط از تلاقی اسب ترکمن و اسب عرب) دسته بندی شده‌اند.

برخی نیز آمیخته تروبرد و ترکمن (دو خون) هستند.

اسب ترکمن اندامی کشیده، دُمی باریک، سر و گردن زیبا دارد. برای اسب‌های با نژاد ترکمن درسال‌های گذشته ذخیره‌های ژنتیک این اسب، تقاضای جهانی یافته است. اسب ترکمن در نزد ترکمن‌ها پیشینه‌ای طولانی در سنن و زندگی صحرانشینی وجنگ وگریزها درگذشته داشته است.

برنامه‌های اشتباه نیم قرن گذشته لطمه زیادی به ذخیره ژنتیکی اسب‌های ترکمن زده است و متأسفانه تعداد اسب‌های ترکمن خالص و خوب به شدت کاهش یافته است.

امروزه خالص‌ترین اسب‌های ترکمن ایران را در منطقه راز و جرگلان از توابع استان خراسان شمالی می‌توان یافت که بیشترین جمعیت این اسب را دارا می‌باشد. خوشبختانه در سال‌های اخیر توجه بیشتری به تولید اسب‌های ترکمن شده است. تعدادی اندک و پراکنده از این نژاد توسط علاقه‌مندان در اصفهان، تهران، شیراز و همدان نیز نگهداری می‌شوند. شهرستان سبزوار در خراسان رضوی نیز دارای سرمایه قابل توجهی از این نژاد ارزشمند است.

شهرستان گنبدکاووس از مراکز مهم پرورش اسب ترکمن است.

 

پیشینه اسب ترکمن

از گورهای سکایی یافت شده در پازیریک واقع در کوه‌های آلتای، آثاری از اسب ترکمن مربوط به ۴۰۰ سال قبل از میلاد به دست آمده است. حالت قرار گرفتن گردن، شکل و استخوان بندی صورت و سایر اندام‌های این اسب‌ها خود دلیل بر صحت این مطلب است

استفاده اسب ترکمن در تاریخ سکاها، هخامنشیان و بیش از همه اشکانیان از اسب‌های ترکمن در سواره نظام خود سود بردند. شاهان سلجوقی و صفویان نیز سوار بر اسب‌های ترکمن مملکت تحت سیطره خود را گسترش دادند و امنیت بخشیدند و نادرشاه افشار با ترکیب ترکمن و سایر اسب‌های ایران تا هند پیش رفت.

از گذشته‌های دور از سلسلهٔ هان در چین گرفته تا خلفای عباسی و سلاطین عثمانی از اسب ترکمن در بخش‌های مختلف سپاه خود استفاده می‌کردند. بوسفالوس اسکندر و جهان پیمای ناپلئون، نمونه‌هایی از اسب‌های ترکمنی هستند که پای به فتوحات زیادی گذاشتند.

 

نقاشی‌های صفوی و قاجار هنوز هم نقش و نگار اسب‌های ترکمن را در جنگ و شکار شاهان و شاهزاده‌ها نشان می‌دهد.

خصوصیات بارز ظاهری

قد: اغلب ۱۵۸ - ۱۴۸ سانتیمتر

سر: صورت کشیده، خشک، استخوانی و ظریف، چشم‌ها براق و حدقه برجسته، گوش‌ها بلند و نازک و خوش فرم و کاکل کم پشت.

گردن: در آخال تکه بلند، باریک، اتصال به سر ظریف و با زاویه عمودی نسبت به بدن ولی در یموت کوتاه تر، عضلانی و قویتر، زاویه عمودی کمتر.

اندام‌های حرکتی: پاها بلند، خشک و نازک با تاندون‌ها و مفاصل قوی و متناسب. قلم‌ها بلند، گام‌ها نرم و سبک و حرکات باشکوه، سم در یموت قوی ولی در اسب آخال تکه غیر مستحکم، عدم وجود موهای پشت بخلق.

بدن: اسکلت قوی، اندام‌ها بلند و کشیده و لاغر اما بسیار نیرومند، جدوگاه برجسته، شانه بلند، شیب کمر به طرف جلو و فاقد برجستگی، شکم تازی و در قسمت نزدیک به کپل جمع شده، کپل در طول بدن کشیده.

پوست و مو: پوست فوق العاده نازک ولی سفت، موهای سطح بدن کوتاه، نازک، ابریشمی با درخشندگی خاص، یال بسیار کم پشت و کوتاه، اتصال دم اندکی بالاتر از سایر نژادها، دم در حین حرکت آزاد و پایین.

رنگ: بیشتر رنگ‌ها در این نژاد دیده می‌شود که با درخشندگی خاصی همراه است.

 

اسب کرد 

اسب کرد را با صفت قناعت می‌شناسند و همین را دلیل مقاومت بی‌مانند او در کوهستان و میدان‌های چوگان می‌دانند اما نژاد اسب کرد در غرب کشور اکنون سر به روی انقراض نهاده است.

اسب کرد از انقراض تا حفظ نژاد

 

هنر اصلی اقوام کهن ماد که سوارکار جنگجو هم بودند، پرورش اسب بود که مایه شهرت جهانی آنان شده بود. مادها به اسب اسپه می‌گفتند امروزه در زبان کردی که به اسب واژه «اسپ» اطلاق می‌شود نشان از ماندگاری این کلمه در زبان کردی است.

اکنون هم اسب در نزد کردها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چنان که وجود پرورشگاه‌های اسب در مناطق مختلف استان‌های کردنشین و به ویژه استان کردستان این ادعا را اثبات می‌کند.

 

اسب کرد پیشانی عریض دارد، کمی برجسته و مسطح، بینی‌اش ناصاف و با انتهایی برجسته، گوش‌ها کوچک‌تر از اسب ترکمن، چشم‌هایی گرد با حدقه برجسته، گونه‌اش مشخص و گرد، اتصال گردنش به تنه بسیار قوی و حجیم است، معمولاً سرش را به طرف بالا می‌گیرد.

 

این موجود آرام و نجیب یالی پرپشت و ضخیم، کپلی بزرگ و قوی، سینه‌ای عریض و عمیق دارد و شکم استوانه‌ای و مدورش شکوه، جلال و جلوه خاصی به این نژاد از اسبی که از طول تاریخ ماد تاکنون با او آمده است.

اسب کرد را با صفت قناعت می‌شناسند و همین را دلیل مقاومت بی‌مانند او در کوهستان و میدان‌های چوگان می‌دانند.

بر طبق گفته‌های کارشناسان، در زمستان‌های سخت نواحی کوهستانی کردستان که هیچ وسیله نقلیه‌ای قادر به حرکت و عبور نیست عامل انتقال افراد و بیماران از روستایی به روستای دیگر بوده است زیرا این اسب را پر نفس می‌شمارند و نه تنها به‌زودی از پا در نمی‌آید بلکه به علت قوی بودن اندام و دست و پا کمتر به بیماری‌های رایج میدان چوگان مبتلا می‌شود.

این‌ها خصوصیاتی است که برای اسب کرد ذکر کرده‌اند به طور کلی اسب کردی پرنفس و از استقامت بالایی برخوردار است. قدرتمند و عضلانی بوده دارای سربزرگ و ستیغ‌های برجسته گونه و مقاوم برای مسافت‌های بلند و کوهستانی است.

 

اسب دره شوری

به گواهی تاریخ اولین کسانی که اسب را رام کرده، آن را در زندگی قومی و عشایری بکار گرفتند اقوامی بودند که در دره شور زندگی میکردند.

در میان این مردم گزینش اسب و رام کردن آن یکی از آداب درآمدن به سلوک پهلوانی بود . هنوز هم نمایش با اسب مثل تاخت کردن از سرازیری ، چرخیدن در دو طرف اسب و شکار پرندگان ( قیقاج ) نشانه تهور وشجاعت سوارکار عشایری محسوب میشود ، مرد عشایری باید بتواند هنگامی که اسب با سرعت زیاد در حال تاختن است تیراندازی کند و به چپ و راست خم شود و یا به سرعت به عقب برگشته و بدون اینکه تیرش به خطا رود شکار کند.

دره شوری نام یکی از طوایف ایل بزرگ قشقایی و همچنین نام یکی از نژادهای اصیل اسب پرشین عرب که در طایفه دره شوری از ایل قشقایی پرورش می یابد و از اصیل ترین اسبهای دنیا می باشد . به علت کوچ های مداوم و عبور از مناطق مختلف با آب و هوای مختلف و استفاده از اسب به عنوان اصلی ترین ابزار ، اقدام به تولید این نژاد در این ایل شد به همین خاطر نام اسب دره شوری برای همیشه روی این اسب قرار گرفت .

در خصوص پیشینه اسب دره شوری گفته می شود برای نخستین بار شخصی به نام زیاد خان دره شوری کلانتر طایفه ی دره شوری و فردی بسیار متشخص تعدادی از اسبهای منطقه را که سرآمد دیگران بودند و همگی دارای خصوصیات رفتاری و صفات ظاهری مشترکی بودند در یک محل جمع آوری و پرورش داده است.

خصوصیات مرفولوژی

- خصوصیات: صورت صاف، سینه باز، سر و گردن عالی با دمی افراشته، بدنی قوی با رنگ های کهر و کهر طلایی می باشد.

قد اسب به مراتب بلندتر از اسب عرب می باشد .

گوشهای این اسب از اسب عرب بلندتر است .

کپل معمولاً کشیده و به سمت عقب می باشد و برخلاف اسبهای عرب که کپلی گرد دارند بیشتر حالت زاویه دار می باشد .

اسب دره شوری عالی برای ورزش خصوصاً درساژ و پرش می باشد .

از نظر استقامت و رکورد سرعت بسیار بالاتر از اسبهای عرب هستند و همین باعث شده که در کورس اسبهای عرب نمی توانند شرکت کنند .

رنگ غالب این نژاد معمولاً کهر طلائی ، کرنگ ، سمند و نیله میباشد و اسبهای ابلق

و یا سفید دیده نمی شود و مشکی خالص در این نژاد به ندرت دیده میشود.

اسب دره شوری با توجه به اینکه اسب ایلات کوچ نشین قشقایی بوده، نیازمند استقامت زیاد، نرمی لازم جهت سوارکار و استحکام اجزای بدنی بوده است و با توجه به این موارد اصلاح نژاد شده است. بنابراین یکی از بهترین اسب ها جهت سواری آزاد و مسابقات استقامت می باشد. - به طور کلی اسب دره شوری بسیار زیبا و خوش اندام می باشد اما به طور ویژه زیبایی این اسب ها برای خوانین اهمیت بیشتری داشته است و به همین دلیل اسبان خوانین، زیبایی منحصر به فردی نیز داشته اند و این نکته نیز در اصلاح نژاد آنها مورد توجه قرار می گرفته است.

 

منبع: گروه ورزش باشگاه خبرنگاران جوان